هم‌بندی چیست؟

هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده:

هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده (Equipotential Bonding) یعنی فراهم کردن اتصالات الکتریکی مابین قسمت‌های رسانا با هدف دست‌یابی به هم‌پتانسیل سازی. انواع هم‌بندی هم‌پتانسیل‌ کننده به شرح زیر می‌باشند: 

1. هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده حفاظتی، که خود به سه صورت زیر ممکن است تقسیم بندی شود: 

• اصلی  
• تکمیلی 
• هم‌بندی محلی بدون - زمین 

2. هم‌بندی هم‌پتانسیل‌ کننده عملکردی 

3. هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده صاعقه

 در این مقاله ما هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده حفاظتی را بررسی خواهیم کرد.

اهداف هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده در درون و بیرون ساختمان‌ها:

اهداف اصلی سیستم زمین و هم‌بندی به شرح زیر است:

1. ایمنی: با محدود کردن ولتاژ تماس و فراهم کردن مسیر برگشتی جریان‌های خطا
2. EMC: با جلوگیری از تفاوت در پتانسیل و فراهم کردن ساختن اثر شیلدینگ

هم‌بندی به منظور جلوگیری از شکل‌گیری اختلاف پتانسیل خطرناک بین آنها (بدنه‌ها، سازه‌ها و تاسیسات الکتریکی و غیر الکتریکی فلزی) که می‌تواند عاملی برای برق‌گرفتگی ساکنین یک ساختمان باشد، انجام می‌گردد.

باید توجه کرد که وجود پتانسیل بزرگ برای انسان به خودی خود خطرناک نیست کما اینکه همه ما شاهد نشستن پرندگان بر روی خطوط برق فشار قوی هستیم. آنچه که برای انسان خطرناک است در معرض قرار گرفتن یک اختلاف پتانسیل بزرگ است. در واقع اختلاف پتانسیل 230 ولت است که باعث روشن شدن لامپ‌ها و کارکردن تجهیزات برقی می‌شود. به عبارت دیگر چنانچه به هر دو پایه یک لامپ، سیم فاز 230 ولت را متصل کنید روشن نخواهد شد.

هم‌بندی مهم‌ترین عامل در پیش‌گیری از برق‌گرفتگی است

در هم‌بندی با اتصال الکتریکی همه سازه‌های فلزی به هم، از شکل گیری اختلاف پتانسیل خطرناک بین آنها جلوگیری می‌شود. توجه نمایید در بحث ایمنی، همواره هم‌بندی بر ارتینگ مقدم است.

ضرورت هم‌بندی
بر اساس مبحث 13 مقررات ملی ساختمان مصوب سال 1395 که در حکم استاندارد اجباری در کشور را دارد و همچنین اصول مطرح در استانداردهای بین المللی نظیر IEC 60364 و IEC 62305 اعمال همبندی در کلیه ساختمان‌ها با هر نوع کاربری به ویژه در ساختمان‌های با خطر برخورد صاعقه اجباری است و تخطی از آن عواقب حقوقی و کیفری برای مهندسین طراح، ناظر و مجری خواهد داشت.

قسمت‌هاي فلزی ورودی به هر ساختمان، که جزو تاسیسات الکتریکی نیست ولی می‌توانند اختلاف پتانسیل‌هاي خطرناکی پیدا کنند، باید به وسیله هادی‌های هم‌بند‌ی حفاظتی به ترمینال اصلی اتصال زمین متصل شوند. مثال‌هایی از این قسمت‌های فلزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:  

1. لوله‌هاي ارائه خدمات به ساختمان، مانند: گاز، آب، سامانه‌های گرمایش منطقه‌ای
2. قسمت‌های رساناي بیگانه سازه 
3. آرماتورهای در دسترس سازه بتن مسلح

 1: الکترود زمین - 2: هادی اتصال زمین - 3: هادی حفاظتی (در نهایت به شینه اصلی زمین وصل خواهد شد) - 4: هادی‌های بیگانه - 5: هادی هم‌بندی حفاظتی - 6: شینه اصلی زمین - 7: قطعه قابل باز و بسته شدن

در جایی که این قسمت‌های رسانا از بیرون ساختمان شروع و به داخل ساختمان ختم می‌شوند، باید در نزدیک‌ترین فاصله عملیاتی ممکن از نقطه ورودشان به داخل ساختمان، هم‌بند شوند. لوله‌های فلزی وارد شده به ساختمان دارای یک بخش عایقی نصب شده در ورودی خود، نیازی به اتصال به هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده حفاظتی ندارند.

 هم‌بندی لوله گاز

هم‌بندی به دو نوع تقسیم می‌شود:

1- هم‌بندی اصلی (Main E.B):

که شامل اتصال کلیه تاسیسات فلزی (نظیر لوله‌های آب و گاز و فاضلاب، شیلد کابل برق و تلفن) و اسکلت فلزی و آرماتورهای اسکلت بتنی به شینه اصلی زمین (MET) ساختمان می‌شود.

2- هم‌بندی تکمیلی یا اضافی (Supplementary E.B):

هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده حفاظتی تکمیلی، به عنوان روشی اضافه بر حفاظت خطا در نظر گرفته می‌شود. استفاده از هم‌بندی حفاظتی تکمیلی باعث نمی‌شود الزام قطع خودکار مدار تغذیه به خاطر سایر علل، به طور مثال حفاظت در برابر آتش‌سوزی، تنش‌های حرارتی در تجهیزات و غیره، مرتفع شود. و معمولا شامل کلیه تاسیسات فلزی داخل محیط‌های خاص نظیر حمام و سرویس دستشویی، استخر، اتاق عمل، دامداری، اسطبل اسب و غیره می‌شود.

الزام هم‌بندی تکمیلی باید در مرحله طراحی و یا پس از اجرا، با اندازه‌گیری امپدانس حلقه اتصال کوتاه (که در تحویل تاسیسات برقی انجام می‌شود) مشخص شود. 

برق‌یار مشاور شما در تاسیسات برقی

 هم‌بندی در اسکلت ساختمان به چه شکل انجام می‌شود؟

- در اسکلت‌های فلزی نیازی به هم‌بندی در طبقات مختلف نیست ولی باید در کف پایین‌ترین طبقه یا همان سطح رویی فونداسیون شبکه همبندی شامل هادی‌های الکتریکی اجرا شده و سپس در نقاط مناسب مطابق استاندارد و توسط بست‌های مناسب به آرماتورهای فونداسیون متصل شود.

برای همبندی در داخل فونداسیون، میلگرد ساختمانی بهتر است یا هادی الکتریکی کلاسیک؟

اجرای هم‌بندی در طبقات با نظر طراح تاسیسات برقی به منظور اهداف هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده حفاظتی تکمیلی، هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده عملکردی و هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده صاعقه (با توجه به محاسبات مدیریت ریسک صاعقه) می‌تواند ادامه یابد. ولی اجرای هم‌بندی هم‌پتانسیل کننده حفاظتی اصلی در تراز فونداسیون (در اکثر موارد) کافی می‌باشد.

- در اسکلت بتنی نیز یک شبکه هم‌بندی مشابه بند فوق اجرا می‌شود با این تفاوت که در ساختمان‌های حساس و مهم و همچنین کلیه ساختمان‌هایی که مجهز به سیستم حفاظت صاعقه هستند شبکه هم‌بندی در تمامی طبقات و ستون‌های اسکلت، مشابه فونداسیون باید اجرا شود.

هم‌بندی اسکلت بتنی